Monumentenroute Frederiksoord

Monumentenroute Frederiksoord is gemarkeerd en gaat langs de geschiedenis van tweehonderd jaar oude Koloniën Frederiksoord en Wilhelminaoord. Combineer deze wandelroute met een bezoek aan het Museum De Proefkolonie.

Museum De Proefkolonie

Na de Trage Tocht Ommerschans is de monumentenroute Frederiksoord een logisch vervolg. Het is een heerlijk nazomers zondagochtend als we arriveren bij het museum De Proefkolonie. Het is nog vroeg en het pand is nog gesloten. De route is aangegeven met gele bordjes met de vermelding ‘monumentenroute’. Een voetpad tussen rijen bomen leidt ons langs de vele monumenten die aan de hoofdweg staan. Voor ieder monument staat een informatiepaneel. Als je de QR-code scant krijg je nog meer informatie.

Ik beschrijf in deze blog slechts een aantal monumenten, het zijn er teveel om op te noemen.

Kolonie Frederiksoord
Generaal Johannes van den Bosch bedacht het plan om de armen uit de westelijke steden een kans te bieden op een beter bestaan. Na toestemming van Koning Willem I werd in 1818 Frederiksoord als eerste proefkolonie geopend. Het plan was zeer vooruitstrevend en kreeg internationaal aandacht. Kansarme gezinnen kregen een woning en een klein lapje grond om te ontginnen en te bewerken voor de landbouw.
Maar er was ook een keerzijde. Het was hard werken en het leven werd voor je bepaald. Kolonisten die hier woonden kregen een negatief stempel. Het maatschappelijk experiment verliep anders dan gehoopt, maar de koloniën stonden wel aan de basis van onze huidige verzorgingsstaat.

Ambtenarenhuisjes

Vlak na het museum staan 2 witte kneuterige ambtenarenhuisjes aan weerszijden van een lange bomenlaan. Aan de overkant van de Majoor van Swietenlaan staat de opzichterwoning. Hier lees ik dat de kolonisten zonder toestemming de kolonie niet mochten verlaten. Ik kan mij daar moeilijk een voorstelling van maken hoe dat geweest moet zijn.

Huis Westerbeek

We wandelen langs andere mooie en interessante monumenten zoals de dokterswoning en het postkantoor. We steken de weg over en staan voor Huis Westerbeek. Het prachtige witte huis staat op het eind van een oprijlaan. In dit voormalig landhuis woonde Johannes van den Bosch. Het huis staat op een voormalig landgoed met eeuwenoude bomen. Het is nu een schitterend park met mooie doorkijkjes en kronkelpaadjes.

Koloniehuisjes

De kolonisten woonden in een klein huisje met eigen grond. De oude koloniehuisjes zijn nog steeds eigendom van de Maatschappij van Weldadigheid en worden verhuurd. Veel van de oorspronkelijke koloniewoningen zijn verdwenen, maar de laatste jaren bouwt de maatschappij daar waar ooit oude huisjes hebben gestaan nieuwe koloniewoningen. Deze zijn groter dan de originele en hebben opvallende witte hoeken, waarvan de betekenis ons ontgaat. Een aantal van deze ‘koloniewoningen van de toekomst’ staan op idyllische plaatsen aan een halfverhard pad, alsof er niets is veranderd. Ik zie mij hier zelf wel wonen.

Rustoord Wilhelminaoord

De wandeling gaat verder over veel rechte paden en we zien een raster van afgebakende hoofd- en zijwegen. We komen aan in het voormalige koloniedorp Wilhelminaoord, dat drie jaar na Frederiksoord werd opgericht. Wilhelminaoord werd net als Frederiksoord en Willemsoord een dorp voor de kolonisten. Ook hier staan nog een aantal mooie monumenten, zoals de rustoorden. 

Begraafplaats

Aan de onverharde Oranjelaan ligt de begraafplaats waar de allereerste gestorven kolonisten werden begraven. De schoonmoeder van Johannes van den Bosch ligt hier begraven.1992 gemeentehuis geweest en dient nu als museum.

Schooltje Wilhelminaoord

Op het eind van de statige beukenlaan staat het oude schoolgebouw. Jongens en meisjes kregen hier vanaf hun zesde onderwijs. Het schoolgebouw is nu in gebruik als woning.

Desperado kolonie

Er waren ook kolonisten die de vrijheid prefereerden boven een eigen huisje en grond. Zij ontvluchtten de strenge tucht van de kolonie en trokken naar armoedige huttendorpen op woeste grond. Als het deze ‘vluchtelingen’ lukte om in één nacht een plaggenhut te bouwen, waarbij rook uit de schoorsteen kwam, mochten ze hier blijven wonen.

Ondanks de enorme armoede waren deze bewoners moeilijk over te halen om in een sociale woning te gaan wonen. Ze verdienden de kosten met het vlechten van manden. Er ontstond in Noordwolde door deze desperado kolonisten een enorme vlechtindustrie. Ik werd gefascineerd door het idee dat kolonisten liever in enorme armoede leefden dan een huis met een stukje grond.

Koloniekerkje

Op het eind van Wilhelminaoord bevindt zich het schattige witte koloniekerkje. Kolonisten waren verplicht om naar de kerk te gaan. Eerst gingen ze naar bestaande kerken in de omgeving, zoals de kerken van Vledder en Steenwijkerwold. Vanwege de grote afstand en de toename van kolonisten werden er later ook kerken in de koloniën gebouwd. Naast het kerkje staat de voormalige pastorie.

Bosbouwschool

Bij de grote rotonde staat het voormalig pand van de tuinbouwschool Gerard Adriaan van Swieten. Het ‘groene onderwijs’ richtte zich eerst op de zonen van de kolonisten. Het werd later een beroepsopleiding in de tuinbouw, waar elk kind uit Nederland welkom was.

De monumenten route Frederiksoord is een zeer interessante wandelroute langs monumentale gebouwen en door een mooi landschap waar de geschiedenis herleeft. Ik geef de route:

PRAKTISCHE INFO

Afstand 11 km Startpunt Museum De Proefkolonie Majoor van Swietenlaan 1A 8382 CE Frederiksoord Honden Aangelijnd toegestaan Toegankelijkheid Goed begaanbaar. Horeca Frederiksoord; Wilhelminaoord Bron Weldadigoord Mijn waardering

ALLE FOTO’S